Тений тўвыра идалык кумдыкышто могай-гына мероприятий ыш лий! Республикыштына у курчак да марий опер театр-влак шке омсаштым почыч. Вашке шке чапле лўмгечыжым – 95 ияш пайремым – Шкетан лўмеш театр пайремлаш тў‰алеш.
Марий кундемнан ик эн йєратыме театрже шке юбилей тургымжым М.Шкетанын "Ачийжат-авийжат" пьесе дене тў‰алын. Тыгак шке тўсшымат вашталтен-ачален. 95 талук ик кече-кокыт огыл, курымым покта, садлан театрын поян историйже, костюм, инструмент, документ-влак чапле тоштерым почаш йєным ыштеныт. Тидын нерген газетна ушештарен ыле. Моткоч шуко картине – лўмлє артист-влакын, Эшпайын, Чавайнын, Шкетанын, Пушкинын портретышт – посна изирак радына галерей гайым почаш амалым луктын.
Марий театрын шочмо кечыжлан 1919 ий 29 ноябрь кечым шотлат: лач ты кечын Сенькан ялыште марий передвижной театр Тыныш Осыпын "Закон шумлык" пьесе почеш икымше постановкым калык ончык луктын (лўмгече вашеш тиде ялыште шарнымаш стелым почмо). Марий передвижной театр любительский лийын, тышке туныктышо, моло энтузиаст-влак иквереш погыненыт, шке мастарлыкышт дене калыкым куандареныт. 1929 ий 23 октябрьыште марий музыкально-драме искусство студийын икымше выпускшо лийын. 15 е‰ (нунын коклаште А.Страусова, Г.Пушкин, А.Филиппова, В.Якшов, П. Смирнова, П.Тойдемар, А. Маюк-Егоров) Марий кугыжаныш драмтеатрын профессиональный коллектившым чумырен. Режиссер Н. Календерын вуйлатымыж почеш С.Г.Чавайнын "Мўкш отар" да "Илыше вўд" пьесе-влак дене 1930 ийыште Маргостеатр СССР калыкын театр да искусствын икымше всесоюзный олимпиадыште I степенян диплом дене палемдалтын. 1934 ий гыч театрым Н.Д. Станиславский вуйлатен. Тудын вуйлатымыж годым руш драматургийым авалташ тў‰алме. 1935 ийыште С.Г.Чавайнын "Акпатыр" драмыже шындалтын, талук гыч "Окса тул" икымше водевиль сценым ужын. Театрын вия‰ме корнышто изи огыл надырым А. Маюк-Егоров пыштен. Тудын годым марий калык "Салика" музыкальный комедий дене палыме лийын. Кызытат тиде пьесе – калыкын ик эн йєратыме спектакльже.
1930-40 ийла мучаште марий театр режиссер Г.И. Крыжицкийын вуйлатымыж почеш марий калыкым тўнямбал драматургий дене палымым ышта. Ф.Шиллер, К.Гольдони, Мольерын пьесе-влак почеш постановкышто участвоватлымаш марий актер-влаклан шке мастарлыкыштым вия‰дымаште кугу ошкыл лийын. Н.Конакова, А. Тихонова, Ф. Лебедев, И. Якаев, Т. Григорьев, П.Смирнова да молат ончышын кумылжым налын модыныт. 1939 ийыште МАССР-ын Верховный Советын Президиумжо "Марий АССР-н сулло артистше" лўмым пунчал луктын. Марий актер-влак кокла гыч ты почетан лўмым икымше И.Якаев налын.
Кугу Отечественный сар жап Маргостеатрын пашаштыжат шке палыжым коден. Репертуар патриотический шўлышан, калыкым се‰ымаш верч тыршымаш деке ўжын. Актер, режиссер-влак вашталалтыныт, у марла пьесе-влак йомыныт.
1948 ийыште Марий кугыжаныш театрлан М.Шкетанын лўмжым пуат. 40-50 ийлаште С. Николаев да Н.Арбан дене пырля марий драматургийыш Арсий Волков ден Ялмарий Йыван толыт. А.Волковын "Ксения" пьесыже эсогыл М.Ермолова лўмеш Моско театрыштат шындалтын. 1950-1955 ийлаште М.Шкетан лўмеш театрым вуйлатеныт: Е.Г. Амантов, И.С. Бабенко, М.М. Толчинский. 1955 ийыште драмтеатр руш да марий театрлан шелалтеш. Шкетан лўмеш Маргостеатрым С.И.Иванов вуйлаташ тў‰алеш. Сценыште реабилитироватлыме С.Г.Чавайнын пьесыже-влак уэш шочыт. С.Иванов кусарыме спектакль-влаклан тўткышым ойыра: "Пиалдыме" (Бесталанная, 1958), "Чынжымак айдеме" (Повесть о настоящем человеке, 1959), "Вувер ўдыр" (А.Кицберг "Оборотень, 1969) да молат. 1965 ийыште Маргостеатрын труппышкыжо у выпускник-влак ешаралтыныт: Г.Иванова, Г.Копцев, Ю. Рязанцев, В.Горохов, А.Андрианов, В.Саввина, А.Орлов, В.Петухов, Т. Степанова, Л.Комарова.
1974 ийыште Марий кугыжаныш театрын тў‰ режиссержо С.Кириллова лиеш. Тудын вуйлатымыж почеш театр Эстонийыш, икымше гастрольыш, лектын. 1992 ийыште М. Шкетан лўмеш кугыжаныш театрым марий национальный театрыш савырыме. 1998 ийыште Марий театр "Шєртньє пальме" европейский премийым налын.
Таче М.Шкетан лўмеш национальный драме театр калыкым чапле постановкыж дене куандара. Театрын директоржо Юрий Русанов ден тў‰ режиссер Р.Ю. Алексеев кажне тургымышто зрительлан у, о‰ай, келге шонымашан постановкым темлат. Театрын труппыштыжо мастар деч мастар артист-влак улыт: Ю. Алексеев, А. Антонова, И. Смирнов, О. Кузьминых, М. Медикова, Р. Макарова, А. Сергеев, Е. Сергееев, О. Харитонова, А. Бирюков, В. Виногоров, С. Данилов, А. Егошина, Г. Иванова, А.Мочалова, А.Сандаков, С.Сандакова, С. Строганова, Э. Яковлев, П. Ефимов, Л. Казанцева, И. Кубекова, М. Огнев, М. Почтенева, А. Тетерин, С. Филиппова да молат.
Чынжымак, актер-влакын мастарлыкыштлан кєранаш гына кодеш. Могай чапле рольым чо‰ен моштат, кушташат, мурашат тале улыт. Тидымак пе‰гыдемдыш 13 ноябрьыште Волжск олаште эртыше марий концерт. Муро, куштымаш миниатюра-влак дене вашталалтыч. Олег Кузьминых, Маргарита Медикова, Светлана Строганова да молат калыкым куандарышт, чоныштым вўчкышт. А Иван Смирновшо кузе чаплын мура! Ончаш мийыше калык кумыл нєлтын концерт гыч кайыш.
29 ноябрьыште Йошкар-Олаште М.Шкетан лўмеш театрын уна-влакшым пайрем программе вуча. Ты кечынак театрын ончычсо художественный вуйлатышыже Сарра Кирилловалан шарнымаш о‰ам почыт. 95 – марий театрын вия‰ме корныштыжо тў‰алтыш гына, ўшанен кодына, мемнам эше ятыр премьере, постановко вуча.