Кажне калыкын шке национальный геройжо уло. Марий калыкна тале шӱлышан Мамич-Бердейым, Акмазикым, Акпатырым, Болтушым (Полтышым), Камайым, Ош пондашым, Пашканым да ятыр молымат шарна. Нунын лӱмышт калыкын пиалан илышышт верч кучедалме дене чак кылдалтын.

Вӱдшор тылзын 26-шо кечынже марий калыкна Марий Талешке кечым пайремла. Тиде кечын 1556 ийыште кугыжан сарзыже-влак дене кредалмаште Малмыж орым (крепостьым) аралыме годым марий талешке Полтыш колен. Тудым шарнен, тыгак моло талешке-влакын поро лӱмыштым мондаш огыл манын, ты кечым пайрем семын увертарыме.

Марий талешке кечым палемдыме нерген эше 1917 ийыштак Пошкырт кундем Пӱрӧ (Бирск) олаште марий калыкын икымше погынжо эртаралтме годым Павел Глезденёв ойлен. Тӱрлӧ амаллан кӧра ты пайрем эше ятыр ий эртаралтын огыл. Лачак 1990-шо ийыште "Марий ушем" мер толкынышто тиде йодышым угыч нӧлталыныт да 26 апрельыште Талешке кечым палемдаш пунчалыныт. Тиддеч вара кажне ийын шочмо калыкна марий патырна-влакым шарна.

Шочмо калыкнан илышыштыже пуламыр тат ятыр лийын. Марий калыкнан эрыкше, пиалже да мландыж верч кугезына-влак лӱдде тушман ваштареш кынелыныт. Нуно шочмо йылмынам, йӱланам, калыкнам арален кодышаш верч шке илышыштым чаманен огытыл.

Марий-влак кокла гыч шочмо калыкын эрыкан да пиалан илышыже верч тыршыше-влак эреак лийыныт. Мутлан, Емельян Пугачёвын вуйлатыме сар жапыште Юкей Егоров шке чолгалыкше дене ойыртемалтын. Кугу Ачамланде сарыште тушман ваштареш лӱдде кучедалше, уло чон дене шочмо калыкшым да мландыжым йӧратыше ятыр тале марий Совет Ушем Герой лӱмым налын.

Кызытсе саманыштат марий кокла гыч тале еҥым шуко палемдаш лиеш. Нунын суапле пашашт калыкнан илышыжым тӱзаҥден колташ полшен шогат.