Мадрашева Роза Алексеевна, 1935 јылда, јаан изӱ айдыҥ 28-чи кӱнинде Јазулу јуртта чыккан. 1941 јылда Ада-Тӧрӧл учун јуу башталып турган ӧйдӧ, Роза Алексеевнага јӱк ле алты јаш болгон. Энезиле кожо, айылда эр кижи јок артып, јаштаҥ ала мал ижин иштеп, јӱрӱмниҥ эҥ кату, эҥ
кӱч ӧйлӧрин эске алынат: "1939 јылда адамды - Мадрашев Алексей Егоровичти айдай берген. Мен ол тужунда ӱч јашту болгом. Јайдыҥ ӧйи батпас, узууны коркуш. Кере тӱжӱне
ле мал кӱдӱп базарыҥ. Бичик билик билер эмес, кычырып билбес, оныҥ учун ӧй бадырар болуп јаҥыландыра арка-тууга кожоҥдоп јӱретем. Ӧйди кижи кӧлӧткӧзинеҥ кӧрӱп,
эҥир киргенин билетен. Алты јаштудаҥ ала койлогом. Эр улус ончо јууга јӱре берген. "Малдыҥ бажын ойто јандырып, учуна кожуп ал тур" деп, энем ӱредер. "Јердиҥ кӧгине мал јидирзеҥ, энеҥди айдай берер. Оноҥ эне јок канайдараар" - деп, айдар. Кой-эчкини эки катап саар. Ач-таҥыла (эмдиги ӧйлӧ 4 часта) туруп саар, оноҥ тӱште база саар. Сӱтти колхозтыҥ фермазына табыштырар. Ач ла таҥыла энем тургузар, мал саар керек деп. "Акыр эмеш ле јадып ийеек,
энем" деп, уйкуга јединбей јатсаҥ, энем ӱстиҥе сускулу суу уруп ийер. Турарга келижер.
Карындажым койлорды тудар, энем ле мен саарыс. Койлоп јӱрӱп, одын јӱктенерис,
јуугында одын да јок неме не. Суу да јок, сууны ыраак капчалдаҥ барып аларыс. Бир
катап ферманыҥ эки сабадына суулап кел дежерде, арайла болзо сабат јок јанбагам.
Сууныҥ јарыныҥ балкажы чейиле ага берген, тайкылта базала, тӧмӧн алдыра шуулап
тӱшкем. Кӧрзӧм сабаттарым ага берген. Ол ӧйдӧ сабат бар эмес, ыйлап-сыктап туруп
сууны уулдай јӱгӱрип баратсам, карын байагы сабаттар, суудагы уустарга илинип
калтыр. Ойто сабаттарга суулап алала јанып јадарым.
Бир катап тӱшке јаба малды јандырар ла болуп јадарымда, мал "јир" ле эткен. Ак-сары неме эчкини мойнынаҥ тиштенип алала, аркадон маҥтаган. Мен кийнинеҥ ле
јӱгӱрдим. Ол эчкинеҥ улам энемди база айдай берер деп сагыш токунатпай, коркорын
да билбей тургам. Байагы эчкини оокой арказына арта салып алган, бир де јайылбас,
барып ла јадар. Оноҥ карын оокой токтой тӱжӱп, эчкини алдына салып алала, мен јаар
ыркыранып јадар. Тиштери узуун, апагаш, тумчугыныҥ ӱстинде терези јуурылып кал-ган. Мен буудакты алып, оокойдыҥ бойын чаппай, агышка, јаадыкка чаап, кышкырып
ла тургам. Ый да коршту, челекей тӧгӱлип, ичти тӧмӧн аккан. Оокой эки колын чӧйип
алган мендӧӧн ыркыранып ла јадар. Мениҥ кышкы-кыйгыма чыдабаган болбой, кайра-кайра јылып барала, кымыскайактыҥ уйазыныҥ кийниндӧн алыстана берген. Менде
ӱн де јок, тамагым тунуп калган, бир канча ӧйгӧ араай турала, эчкиге јууктап келзем,
мойнынаҥ каан агып јадар. Эмди мыны канайдар, мен эчкиге кӱчим јетпес, 6 ла јашту
бала болгом до. Мӱӱзинеҥ тудала силкип ийеримде, байагы эчки тура јӱгӱрген. Мӱӱзинеҥ тудуп аларымда, мени сӱӱртеп алала барадар. Эчкини айдап алала келер
болзо, Калбак-Кујур деп јерде мал тебеелеп калган. Малга кожуп алала јанып келеле, энеме кӧргӱскем. Ол эчкини энем мойнын быштак сыккан сары суула јунала,
артышка ыштап туратан. Јазылганы да сагыжыма кир-бес, је байла јазылган ла болбой. Бот анайып јуу ӧйинде шыралап ӧскӧм. Школго до ӱренбегем. Јайлайын ла ӧдӱк
јок јӱрерис, ӱлӱрген айга јетире ӧдӱк јок јӱрерис.
Бир катап кӱскиде мал кӱдӱп барала, ыраак јӱре бергем. Јаҥыс ла кенетийин кар јаайла, јердиҥ ӱстин кӱптеп ийген. Менде ӧдӱк јок, штан да јок, јанду ла сыйса јука
платьелу. Мал јер сайын барган, олорды јууп јӱргенче
эҥир кирген. Буттарым тоҥоло, сабарларым боробойо
тижеле, тарбайа ачылып калган. Буттарым јок немедий,
сеспей де тургам. Оноҥ ло кӧрзӧм энем удура келип
јат. Ӧдӱк колтыктанып алган. Ӧдӱктерди кийдирерде,
уктары батпаган, буттарым тижип калган да. Јӱк ле
ӧлбӧгӧндӧ айылга јеткем. "Колхозтыҥ малы учун балам-ды ӧлтӱретен турбайым" деп, энем ыйлап туруп, карла јышкан. Мен сызына чыдабай
эки будымды кӧдӱрип алала, анаар ла ыйлап тургам. Оноҥ ло энемниҥ сагыжына капта
одеколон бары сагыжына кирип келген. Озогы одеколон эмдиги одеколондордоҥ баш-ка, эм-том болор тузазы јакшы. Узаак ӧйгӧ базып болбой јаткам, ол одеколонло карын
јазып чыккан эди.
Кош-Агаштаҥ заставага пограничниктерге сары чай, сахар, кулур тӧӧгӧ коштоп
экелер. Бис - балдар тӧӧлӧрди сонуркап кӧрӱп туратаныс. Кош-Агаштаҥ келген улус
"Бу слердиҥ јереер кандый байлык јер: кузугы, јиилек-кады јайым" дежер. А ол ло јер
азырап тынысты алган неме не, оноҥ ӧскӧ болзо бис кайдаҥ келетенис, јиир неме бар
эмес. Кӧп балдар тородоҥ, бийтке-куртка јидирип божогылаган. Ол ло мениҥ эчки
блаажып јаткан оокой база да улустыҥ тынын алган. Оныҥ јиген малынаҥ арткан
калган сегин јип турбай. Андый кызалаҥду ӧйдӧ јаш тужым ӧткӧн. Эмди эки будымаҥ
болбой шыралап, ооруп јатканым бу. Эмдиги ӧй јакшы: аш-курсагы јайым, јуу-чак јок,
амыр-энчӱ. А канайдар, андый ӧйдӧ јӱрерге келишкен де, јӱрӱм де учуна једип калды".
Саратанныҥ орто ӱредӱлӱ школыныҥ "Юный исследователь" кружоктыҥ туружаа-чылары:
Бачишева Настасья ла Конунова София,